به گزارش واحد خبر سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری قم به نقل از خبرگزاری فارس، گیاهان و درختان، سهمی بسزا و نقشی بسیار مهم در زندگی بشر دارند. تلطیف هوا، تعادل دمای محیط، حفاظت از خاک و تأمین بخشی از مواد غذایی موردنیاز انسان، اندکی از سودمندی‌های فراوان آن‌ها است.
اسلام مردمان را به تماشای گیاهان سرسبز و نگاه به مناظر جذاب آن‌ها دعوت کرده است؛ چنان‌که در فرموده‌های معصومین(ع) از تأثیر مثبت گیاهان بر جسم و جان آدمی آثار بسیاری به ما رسیده است. اما با توجه به اینکه آب‌وهوا و اقلیم شهر قم در طبقه‌بندی اقلیمی کشور در زمره آب‌وهوای نیمه بیابانی (جزو اقلیم کویری و خشک) چون نزدیک به منطقه بیابانی مرکز ایران است، تابستانه‌ای آن گرم و خشک و زمستان‌های آن کم‌وبیش سرد است اختلاف دمای سالانه نیز نسبتاً زیاد و در اغلب اوقات خشکی هوا غلبه دارد. در کنار آن میزان بارندگی در این اقلیم از ۱۳۸ میلی‌متر در سال تجاوز نمی‌کند.که همه این عوامل در کنار یکدیگر باید سنجیده شود تا از گیاهانی بهره برده شود که با این شرایط خاص سازگاری داشته باشد.
مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری قم با اشاره به شرایط آب‌وهوایی قم و برنامه‌هایی که برای جبران کمبود فضای سبز از سوی این سازمان انجام‌شده است، اظهار کرد: برای جبران کم‌آبی، برنامه‌های خاصی مانند ایجاد شبکه جامع فضای سبز احداث‌شده است که بیش از ۹۵ درصد از عرصه‌های فضای سبز با سیستم مکانیزه آبیاری می‌شود گه با حذف آبیاری تانکری، استفاده از گونه‌های مختلف مقاوم و مانیتورینگ چاه‌های آب این مسئله کم بودن آب کنترل می‌شود.
به گفته پیام جوادیان، یکی از مسائل مهمی که در توسعه فضای سبز باید به آن بیش‌ازپیش توجه داشت، کیفیت آب است که به دلیل شوری بالا چالش جدی برای توسعه فضای سبز محسوب می‌شود.
وی با عنوان اینکه خاک قم در برخی از عرصه‌ها به دلیل زهکشی بالا،آهکی و نمکی بودن مشکلات جدی را پیش روی کارشناسان می‌گذارد و نمی‌توان هرنوع درخت و گیاهی را در این عرصه‌ها کشت کرد، ابراز کرد: سرمایش و گرمای شدید نیز کار را سخت‌تر می‌کند، اما با همه این چالش‌ها، چند سالی می‌شود راجع گونه‌هایی در عرصه‌های جنگلی و شهری کاشته می‌شود نظارت ویژه‌تری انجام می‌شود.
بنا به گفته این مقام مسئول، درخت و گیاه بد نداریم و برای رهایی از مشکلات ذکرشده و شناسایی گونه‌های سازگار با شرایط قم؛ مطالعات و پژوهش ویژه‌ای با مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی صورت گرفته است که موجب شناسایی ۷۰ گونه گیاهی سازگار با اقلیم قم شد.
کاشت درختان و گیاهان مثمر چند سالی می‌شود در دستور کار مسئولان شهری و استانی قم قرارگرفته است، به‌گونه‌ای که در بازه زمانی سه سال اخیر شاهد کاشت پسته، زیتون، انار و انجیر در عرصه‌های جنگلی مانند بوستان ولایت، بوستان زائر و… در مساحت‌های هکتاری هستیم.
اما باید به این نکته توجه داشت که براساس مطالعات کارشناسان و نظر پژوهشگران در همه مناطق قم امکان کاشت درختان مثمر وجود ندارد و باید از خواص گیاهان و درختانی که ثمر آن به میوه نیست و خواص دیگری داشته بهره برد.
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قم با اشاره به اینکه معمولاً کاشت گونه‌های غیر مثمر در پارک‌های جنگلی انجام می‌شود، تصریح کرد: پارک جنگلی علوی، پارک غدیر، پارک معصومیه(س)، پارک فاطمیه و پارک پیامبر اعظم (ص) سلفچگان و پارک جنگلی ثامن ازجمله بوستان‌هایی هستند که از گونه‌های غیر مثمر در آن استفاده‌شده است.
مرتضی داوودی با تأکید بر اینکه کاشت گیاهان و درختان در پارک‌های جنگلی با مطالعات کارشناسی انجام می‌شود، ابراز کرد: هرگونه گیاهی که کاشته می‌شود در مناطق مختلف دارای کتابچه طرح و مطالعات است که براساس وضعیت خاک منطقه، حاصلخیزی منطقه، اقلیم، درجه حرارت و بارش، زمین‌شناسی و … به جمع‌بندی رسیده و پیشنهاد کاشت داده می‌شود.
وی با عنوان اینکه سازمان جنگل‌ها بر روی کاشت گونه‌های جنگلی مثمر تأکید دارد، اذعان کرد: کاشت گونه‌های جنگلی در عرصه‌هایی که خاستگاه آن گونه‌های گیاهی بوده، انجام می‌شود که در این راستا می‌شود به توسعه پوشش گیاهی در بخش جنگل با کاشت گونه بادام‌کوهی اشاره کرد.
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قم با تأکید بر اینکه محدود بودن منابع آبی یکی از چالش‌هایی است که امکان کاشت گیاهان مثمر را در برخی مناطق نمی‌دهد، گفت: در پارک جنگلی ثامن برای آبیاری درختان از پساب تصفیه‌شده فاضلاب استفاده می‌شود که براساس دستورات بهداشتی و محیط زیستی نمی‌توانیم گونه‌های مثمر در این عرصه بکاریم.
جانمایی مناسب برای کاشت درختان مثمر از مطالعاتی است که توسط شهرداری و منابع طبیعی و آبخیزداری به‌صورت همه‌جانبه باید مورد توجه قرار بگیرد تا آسیب شهروندان را به دنبال نداشته باشد که در این راستا می‌توان به سرب ناشی از تردد وسایل نقلیه در معابر پرتردد بر روی این میوه‌ها اشاره کرد.
براساس گفته کارشناسان این میوه‌ها می‌تواند برای کسانی که از این میوه استفاده می‌کنند مسمومیت و بیماری ناشی از مصرف سرب به دنبال داشته باشد. همچنین کاشت این نوع درختان در معابر پرترددی مانند ۷۵ متری عمار یاسر خطراتی مانند تصادف شهروندان و ترافیک را به دنبال داشته باشد.
جوادیان با اشاره به اینکه در معابر شهری انار، زیتون و گونه‌هایی مانند عناب کاشته می‌شود که به‌مرور بیشتر هم خواهد شد، اظهار کرد: شهرداری قم با اجرای یک پویش ملی برای تشویق مردم به کاشت درختان و گیاهان مثمر استفاده می‌کند که طرح کوچه سبز محله ازجمله طرح‌های تشویقی به شمار می‌رود.
وی خاطرنشان کرد: محله‌های کوچک که از تردد خودرو در آن‌ها بالا نیست و کوچه‌ها شرایط ایجاد یک باغچه را دارد با درخواست شهروندان درختان مثمر درب منزل آنان کاشته می‌شود و در قالب پویش دیگری نیز در معابر بیش از ۴۸۰ کیلومتر طولی درخت کاشته شده است و در حاضر هیچ معبری نیست که درخت نداشته باشد.
درختان کاج و اکالیپتوس ازجمله درختانی هستند که سرسبزی و طراوت آنان در طول سال موجب شد تا در اغلب پارک‌ها و معابر از دیرباز مورد بهره‌برداری قرار بگیرند اما در طول چند سال اخیر هجمه‌هایی علیه این دو درخت وارد می‌شود که چندان هم منطقی نیست تا از کاشت آن‌ها برای همیشه جلوگیری شود.
داوودی معاون فنی اداره کل منابع طبیعی استان قم با تأکید بر اینکه درخت اکالیپتوس به‌طورکلی کاشته نمی‌شود و یا خیلی کم کاشته می‌شود، گفت: درختانی که در پارک‌های جنگلی وجود دارد یا از گذشته کاشت شده است و اگر جدیداً کاشت می‌شود مربوط به مناطقی است که سطح آب زیرزمینی آن بالاست و به‌نوعی وجود آب اضافه در منطقه خودش معضل محسوب می‌شود و فقط گونه‌های اکالیپتوس و گز می‌تواند در این مناطق رشد پیدا کند.
بنا به گفته این کارشناس منابع طبیعی و آبخیزداری سایه درخت کاج در تابستان، سبزینگی، عمل فتوسنتز و تولید اکسیژن ثمر آن محسوب می‌شود و نباید ثمر درختان و گیاهان را تنها به میوه آن محدود کرد.
وی با تأکید بر اینکه شرایط اقلیمی قم به‌گونه‌ای است که در برخی مناطق قم فقط گونه‌های غیرمثمر از بردباری بالایی برخوردار هستند و می‌تواند شرایط محیطی را تحمل کنند، گفت: درخت کاج ازجمله گونه‌های گیاهانی است که با شرایط آب‌وهوایی قم سازگار است و پایداری بالایی دارد.
داوودی با تأکید بر اینکه گونه‌های باغی نیازمند مراقبت‌های ویژه‌ای، هستند، گفت: به دلیل نبود بودجه و اعتبارات و شرایط خاص نگهداری این گونه‌های گیاهی نمی‌توانیم آن‌ها را کشت کنیم.
از مهم‌ترین اهدافی که شهرداری و اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قم آن را دنبال می‌کنند ایجاد فضای سبز است که این مهم نیازمند هزینه‌هایی برای کاشت و نگهداری است و لازم است از گونه‌هایی استفاده شود که در کاشت آن مشکلی وجود نداشته باشد.
به گفته معاون فنی اداره کل منابع طبیعی استان قم یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های پیش رو در استان قم کویری بودن این اقلیم است که برخی عوامل مانند خشک‌سالی‌ها موجب افزایش سطح بیابان در این استان می‌شود و باید در بخش بیابان‌زدایی و ایجاد جنگل به‌گونه‌ای سرمایه‌گذاری کرد که زودبازده و کم‌هزینه باشد.
وی با بیان اینکه عموماً در مناطق بیابانی قم امکان کاشت درختان مثمر وجود ندارد، گفت: درختان جنگلی باید از گونه‌ای انتخاب شوند که بعد از دوسال نگهداری بتوان رهایشان کرد تا با شرایط سازگار شوند که در عرصه‌های منابع طبیعی می‌توان به کاشت بادام‌کوهی و پسته وحشی اشاره کرد پس از یک تا دوسال آبیاری بتوان آن‌ها را رها کرد.
داوودی با عنوان اینکه در پارک‌های جنگلی امکان آن هست که درختان مثمر داشته باشیم، تصریح کرد: در پارک فاطمیه ۶۰ هکتار پسته‌کاری انجام‌شده است که از گونه‌های مثمر است و پسته‌های آن از نوع برداشتی و خوراکی است اما در کنار آن کاج و اکالیپتوس و زیتون‌تلخ هم کاشته شده است.
مطالعات کارشناسی نشان می‌دهد برخلاف برخی هجمه‌های غیرکارشناسی زیتون‌تلخ نه‌تنها گونه بدی نیست بلکه تاب‌آوری در آب‌وهوایی قم را دارد و با کمترین هزینه استمرار پیدا کند و از رشد خوبی نیز برخوردار است و اصولاً درخت یا گیاه بد نداریم و هریک از این درختان و گیاهان کاربردهایی دارد که از ثمرات آن‌ها محسوب می‌شود.